Tháng 5/2025, thanh tra đã ‘điểm mặt’ loạt vi phạm của các doanh nghiệp kinh doanh vàng như SJC, PNJ, Bảo tín Minh Châu, TP Bank…
Trong ngày 9/9, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình vừa giao Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với các bộ: Công Thương, Tài chính, Công an và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khẩn trương thành lập đoàn thanh tra.
Đoàn sẽ thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật của các tổ chức tín dụng (TCTD), doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh vàng; phòng, chống rửa tiền; lập, sử dụng hóa đơn, chứng từ liên quan đến hoạt động này. Phó Thủ tướng lưu ý, trường hợp phát hiện có dấu hiệu phạm pháp, cần chuyển ngay thông tin, hồ sơ sang cơ quan Công an; báo cáo Thủ tướng kết quả thanh tra trong tháng 9.
Trước đó, vào hồi cuối tháng 5/2025, kết luận thanh tra được NHNN công bố cho thấy, các đơn vị SJC, PNJ, Bảo Tín Minh Châu, TPBank… đều có những vi phạm.
Cụ thể, Công ty SJC đã vi phạm quy định về việc báo cáo hoạt động kinh doanh vàng miếng. Doanh nghiệp này cũng có dấu hiệu cung cấp thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm nhằm lôi kéo khách hàng từ các đối thủ, hành vi này có liên quan đến cạnh tranh không lành mạnh.
Qua xác minh khách hàng, cơ quan chức năng còn phát hiện Công ty SJC có dấu hiệu vi phạm pháp luật về thuế. Dựa trên các quy định hiện hành, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chuyển hồ sơ sang cơ quan có thẩm quyền để xem xét và xử lý theo quy định.
Đáng chú ý, Thanh tra NHNN kết luận, mặc dù chưa có cơ sở xác định mức tăng giá trong giai đoạn từ ngày 02/10/2023 đến ngày 15/4/2024 là bất hợp lý. Tuy nhiên, tại Công ty SJC, giá mua, giá bán vàng do tổng giám đốc Công ty SJC quyết định và chỉ đạo trực tiếp về giá mua, giá bán vàng.
Tình trạng này xảy ra do thiếu các quy định, quy trình nội bộ về tiêu chí và căn cứ cụ thể để xác định giá mua, giá bán vàng. Hơn nữa, cũng không có sự phân tách trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ phận liên quan trong quá trình đề xuất giá.
Do đó, kết luận của đoàn thanh tra chỉ ra rằng: Quyết định về giá mua và giá bán vàng được đưa ra bởi một cá nhân là tổng giám đốc mà không dựa trên bất kỳ căn cứ cụ thể nào đã tạo ra rủi ro. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của Công ty SJC mà còn tác động đến toàn bộ thị trường vàng, bởi SJC đang chiếm giữ một thị phần tương đối lớn.
Công ty PNJ và Bảo Tín Minh Châu cũng bị NHNN “điểm danh” nhiều vi phạm.
Kết luận thanh tra cho thấy PNJ đã có nhiều vi phạm. Cụ thể, công ty này đã không tuân thủ quy định về báo cáo hoạt động kinh doanh vàng miếng. PNJ cũng có dấu hiệu cung cấp thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm nhằm lôi kéo khách hàng từ đối thủ, hành vi này có liên quan đến cạnh tranh không lành mạnh. Ngoài ra, công ty còn có dấu hiệu vi phạm quy định về nhãn mác đối với sản phẩm vàng trang sức, mỹ nghệ.
Kết quả xác minh cũng cho thấy Công ty PNJ có dấu hiệu vi phạm quy định của pháp luật về thuế. Dựa trên các quy định hiện hành, Ngân hàng Nhà nước đã chuyển thông tin vụ việc sang cơ quan có thẩm quyền để xem xét và xử lý theo quy định.
Thanh tra NHNN cho hay Công ty Bảo Tín Minh Châu hạch toán chi phí quà tặng vào giá vốn của hàng hóa dịch vụ mua vào không đúng quy định, dẫn đến giảm số thuế giá trị gia tăng phải nộp;…
Theo Thanh tra Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Công ty Bảo Tín Minh Châu đã hạch toán chi phí quà tặng vào giá vốn hàng hóa không đúng quy định, dẫn đến việc giảm số thuế giá trị gia tăng (VAT) phải nộp. Ngay sau khi cuộc thanh tra trực tiếp kết thúc, Thanh tra NHNN đã có báo cáo về các sai phạm pháp luật và dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự. Thống đốc NHNN sau đó đã phê duyệt và gửi văn bản chuyển thông tin vụ việc sang Bộ Công an để xác minh, điều tra và xử lý.
Bên cạnh các doanh nghiệp, Thanh tra NHNN cũng chỉ ra nhiều sai phạm trong hoạt động kinh doanh vàng tại các ngân hàng. Điển hình, TPBank đã vi phạm trong việc báo cáo hoạt động mua bán vàng miếng, cũng như trong quy trình nhận dạng vàng miếng SJC gửi giữ hộ khi không niêm phong hoặc không ghi số seri. Đồng thời, TPBank còn có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh.
Bên cạnh đó, TPBank còn để xảy ra một trường hợp thực hiện chưa đúng quy định về phòng, chống rửa tiền do không báo cáo đầy đủ các giao dịch đáng ngờ liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Đáng chú ý, kết luận thanh tra cho thấy một số cá nhân tại TPBank đã thực hiện việc mua bán vàng miếng với tần suất liên tục và doanh số lên tới hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, tất cả đều nhằm mục đích kinh doanh.
Ngay sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã báo cáo về những vi phạm pháp luật được phát hiện tại TPBank. Thống đốc NHNN đã phê duyệt và chuyển thông tin vụ việc sang Bộ Công an để xác minh, điều tra. Đáp lại, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu đã có văn bản giao cơ quan thuế chủ trì việc kiểm tra, đánh giá và xử lý theo quy định của pháp luật.
Chánh Thanh tra NHNN đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính TPBank với tổng số tiền 380 triệu đồng. Các vi phạm bao gồm: sai phạm trong hoạt động phòng, chống rửa tiền; không tuân thủ chế độ báo cáo mua bán và trạng thái vàng miếng hàng ngày; và không thực hiện đúng thủ tục niêm phong, không ghi số seri vàng nhận giữ hộ của khách hàng.
Bên cạnh đó, Thanh tra NHNN cũng yêu cầu TPBank phải chấm dứt ngay hoạt động kinh doanh mua bán vàng trang sức do chưa được NHNH cấp phép.