Cây phèn trắng là thực vật dân dã được nhiều người biết tới nhưng không phải ai cũng biết đây lại là một loại thảo dược tự nhiên có thể chữa bệnh. Vậy dược liệu này chữa bệnh gì và dùng như thế nào, bạn có thể tìm hiểu vấn đề này qua thông tin dưới đây.
1. Đặc điểm sinh học cây phèn trắng
Cây phèn trắng (cây nổ gai) là loại cây thân nhỏ, dạng bụi, chiều cao 2 – 3m. Thân của cây được phân thành nhiều cành với rất nhiều nhánh nhỏ. Vỏ bao bọc thân có màu nâu sậm và nốt trắng xù xì.
Lá phèn trắng mỏng, thuộc dạng lá nguyên, mọc từ cành con. Lá hình bầu dục, tù ở đầu, đôi khi có kèm theo lá nhỏ hơn hình tam giác. Khi còn non, lá có màu xanh nhạt nhưng càng về già lá càng chuyển sang màu xanh đậm.
Quả nổ gai mọc thành chùm trắng muốt dễ nhận biết
Hoa cây phèn trắng thường xuất hiện vào tháng 6 – 8, là dạng hoa đơn tính vì có cây cái và cây đực. Hoa cái chủ yếu mọc riêng rẽ, trường hợp gộp thành cụm thì tối đa mỗi chùm chỉ 2 – 3 hoa mỗi chùm. Hoa đực phát triển thành cụm với sự kết hợp của nhiều bông hoa.
Cây phèn trắng thường ra quả vào tháng 9 – 11, dạng nang nhỏ, màu trắng đục, hình tròn, cuống hơi lõm. Quả có 3 cạnh, được ghép từ 3 mảnh vỏ.
Đây là giống cây ưa điều kiện khí hậu có độ ẩm cao, ấm áp, dễ phát triển mạnh mẽ ở nơi có nguồn nước dồi dào, vùng đất thấp. Điều kiện sinh trưởng lý tưởng nhất là đất giàu mùn, ẩm, phân tán ánh sáng mặt trời.
Cây phèn trắng có mặt ở nhiều ở châu Á. Ở nước ta, loài cây này thường mọc ở ven bìa rừng.
2. Tác dụng và cách dùng dược liệu cây phèn trắng
2.1. Thành phần hóa học
Thành phần hóa học chính có trong cây phèn trắng gồm: Norsecurin, Saponin, Tannin, Alkaloid, Virosin, Phyllanthin, Flueggein, Securiotinin,… Đây là loài cây có độc tính cao vì trong thành phần có chứa: Alcaloid, Securinin, đặc biệt là phần thân và rễ cây.
2.2. Tác dụng của cây phèn trắng
Y học cổ truyền cho biết, dược liệu cây phèn trắng có tác dụng tiêu viêm, kháng khuẩn, thu liễm. Y học hiện đại chỉ ra, loài cây này có nhiều công dụng đối với sức khỏe:
– Chống oxy hóa, kháng khuẩn
Sở hữu 2 thành phần hóa học là Chloroform và Ethanol nên cây phèn trắng có khả năng kháng khuẩn cao, giúp ức chế gốc tự do tăng trưởng, giảm nguy hại cho tế bào khỏe mạnh, nhờ đó mà giúp cơ thể phòng ngừa được nhiều loại bệnh lý.
– Kháng nấm
Rễ cây phèn trắng chứa hoạt chất Methanol có thể chống lại một số loại vi nấm như Candida Albicans, Trich mentagrophytes.
– Điều trị sốt rét
Lá cây phèn trắng có chứa hoạt chất có công dụng cải thiện triệu chứng của bệnh sốt rét đồng thời ức chế khả năng hoạt động của ký sinh trùng Plasmodium falciparum – tác nhân gây sốt rét ở người.
– Bảo vệ hệ tim mạch
Hoạt chất Berberin trong cây phèn trắng có thể làm giảm lượng lipid trong máu và ngăn ngừa nguy cơ xơ vữa động mạch.
– Đối với hệ tiêu hóa
Trong thành phần của cây phèn trắng có berberin với khả năng bảo vệ niêm mạc dạ dày nên sẽ giúp phòng ngừa nguy cơ loét dạ dày.
Mọi bộ phận trên cây phèn trắng đều có thể phơi khô dùng dần làm dược liệu
2.3. Cách khai thác dược liệu cây phèn trắng
– Bộ phận sử dụng:
Có thể dùng vỏ thân cây, cành, lá và rễ của cây phèn trắng để làm dược liệu.
– Cách thu hái và sơ chế:
Dược tính cao nhất nằm ở phần rễ cây phèn trắng và có hàm lượng dược tính cao nhất vào mùa thu nên đây là khoảng thời gian tốt nhất để thu hoạch. Các bộ phận khác của cây phèn trắng có thể thu hái quanh năm.
– Sơ chế:
Toàn bộ thân cây thường được đào lên sau đó tách lấy phần vỏ, phân loại từng bộ phận rồi rửa sạch sau đó thái nhỏ rồi sấy hoặc phơi khô.
3. Bài thuốc chữa bệnh sử dụng dược liệu cây phèn trắng
3.1. Chữa bệnh sốt rét, run rẩy tay chân
Sắc 6 – 12g cây phèn trắng sắc cùng 600ml nước trên lửa nhỏ đến khi lượng nước còn lại khoảng 300ml thì tắt bếp. Phần nước thuốc này sẽ chia thành 3 lần uống hết trong ngày.
3.2. Chữa bệnh viêm da, mụn bọc, mụn mủ vàng
Lấy một lượng vừa đủ lá và cành cây phèn trắng đem rửa sạch, giã nát sau đó vệ sinh vùng da bị thương sạch sẽ rồi đắp trực tiếp lên trên da 1 lần/ngày. Trước và sau khi đắp thuốc đều cần rửa sạch và lau khô vết thương”>vết thương.
3.3. Chữa bệnh gai cột sống
Lấy 15g cây phèn trắng đã được thái mỏng, rửa sạch đem sao vàng, hạ thổ rồi sắc cùng 1 lít nước trong 30 phút thì tắt bếp, chắt lấy nước chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
Sắc thân cây phèn trắng uống có thể hỗ trợ điều trị gai cột sống
4. Lưu ý khi sử dụng dược liệu cây phèn trắng
Khi áp dụng các bài thuốc từ cây phèn trắng, người bệnh nên chú ý:
– Rễ và thân cây có chứa hoạt chất Alcaloid và Securinin với độc tính cao, nếu sử dụng tùy tiện có thể bị ngộ độc. Vì thế, chỉ nên dùng dược liệu này để chữa bệnh khi được thầy thuốc Đông y chỉ định và hướng dẫn cụ thể.
– Trong quá trình chữa bệnh bằng dược liệu cây nổ gai, người bệnh cần quan sát mức độ cải thiện triệu chứng bệnh để báo với thầy thuốc trong trường hợp thuốc không có tác dụng.
– Không dùng cây phèn trắng để chữa bệnh nếu có cơ địa dị ứng.
– Trong quá trình dùng bài thuốc chữa bệnh từ cây phèn trắng nếu bị phát ban, phù mạch, nôn,… thì cần dừng ngay và đến khám bác sĩ chuyên khoa để được tìm cách xử lý an toàn.
– Tránh nhầm lẫn cây sâm tanh tách với cây phèn trắng để chọn đúng bài thuốc và liều lượng dược liệu phù hợp.
Hy vọng với những thông tin chia sẻ trên sẽ giúp cho bạn đọc biết thêm về công dụng và cách dùng cây phèn trắng. Dù áp dụng bất cứ bài thuốc nào từ dược liệu này, bạn cũng nên có sự hướng dẫn cụ thể và theo dõi sức khỏe từ thầy thuốc có chuyên môn, dùng đúng lịch trình để đạt được hiệu quả tối đa.