Thiên môn đông (còn gọi là thiên môn) là một loại cây có tác dụng đáng chú ý trong y học cổ truyền. Từ hiệu quả chữa ho, hỗ trợ tiêu hóa đến tác dụng bổ tử cung, thiên môn đông đã được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh truyền thống. Vậy, thiên môn đông có tác dụng gì? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Thiên môn đông là dược liệu có khả năng chữa bệnh hiệu quả và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Chúng ta hãy khám phá những thiên môn đông có tác dụng gì trong bài viết dưới đây.
Tìm hiểu về thiên môn đông
Thiên môn đông được biết đến với tên gọi khác là thiên môn hay dây tóc tiên, là một loài cây bụi leo có tuổi thọ lâu dài. Thân cây có chiều dài từ 1 – 1,5m và đôi khi còn dài hơn. Rễ củ có hình dạng thoi, cuống dài, mọc thành chùm. Cây mọc nhiều cành, có hình dạng trụ và mọc xoắn vào nhau tạo thành một bụi dày, nhẵn và có gai cong. Những cành nhỏ tạo thành thành lá được gọi là diệp chi có hình dạng lưỡi liềm với đầu nhọn. Lá thu nhỏ thành những vảy nhỏ. Hoa nở ở kẽ giữa diệp chi và thường có 1 – 2 hoa màu trắng. Quả cây là quả mọng hình cầu với hạt có màu đen.
Thiên môn đông là một loài cây bụi leo có tuổi thọ lâu dài
Thiên môn thường có mùa hoa từ tháng 3 đến tháng 5 và mùa quả từ tháng 6 đến tháng 9.
Ở Việt Nam, thiên môn thường mọc hoang ở các tỉnh ven biển miền Trung và các đảo lớn như Phú Quốc, Côn Đảo. Hiện nay, người ta trồng thiên môn ở khắp nơi để sử dụng trong việc làm thuốc (
thiên môn bổ phổi), trang trí và làm hàng rào. Thời gian trồng thường là từ tháng 2 đến tháng 3 và thu hoạch vào tháng 9 đến tháng 10. Rễ củ của cây tóc tiên thường được sử dụng để làm thuốc, và rễ củ này được thu hoạch vào mùa thu. Sau khi thu hoạch, rễ con cây thiên môn được loại bỏ, rễ chính được sơ chế, cắt mỏng và phơi hoặc sấy khô.
Lưu ý khi sơ chế rễ thiên môn đông, không nên ngâm nước quá lâu vì điều này có thể làm giảm tác dụng của thiên môn đông. Vị của thiên môn có hương ngọt đầu vị nhưng sau đó có hậu đắng.
Thành phần của thiên môn bao gồm chất asparagin, phytosterol với thành phần chính là β – sitosterol và stigmasterol. Thân và lá của cây cũng chứa flavonoid, bao gồm rutin và một glycosid khác với aglycon là kaempferol.
Thiên môn đông có tác dụng gì?
Thiên môn đông đã được nghiên cứu và có các tác dụng dược lý sau:
Kháng khuẩn: Thiên môn có khả năng kháng khuẩn, giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
Ảnh hưởng đối với tế bào ung thư: Nghiên cứu cho thấy thiên môn có khả năng ức chế hoạt động của men dihydrogenase trong tế bào bạch cầu lympho cấp tính, tế bào bệnh bạch cầu hạt mạn tính và tế bào bệnh bạch cầu đơn nhân, có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư.
Diệt ấu trùng ruồi và muỗi: Thiên môn có khả năng diệt các ấu trùng của ruồi và muỗi, giúp kiểm soát sự phát triển của chúng.
Tác dụng lợi tiểu: Hoạt chất asparagin trong thiên môn có tác dụng lợi tiểu, giúp tăng cường quá trình tiết niệu.
Tác dụng lợi đờm, giảm ho, hạ nhiệt, lợi tiểu và bổ: Thiên môn được sử dụng để giảm ho, hỗ trợ quá trình tiết đờm, làm giảm nhiệt đới cơ thể, tăng cường quá trình lợi tiểu.
Thiên môn được sử dụng để giảm ho và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh
Theo y học cổ truyền, thiên môn có vị ngọt, đắng và tính đại hàn. Nó được coi là một loại dược liệu quan trọng trong việc điều trị các bệnh liên quan đến hệ phổi, thận và có tác dụng cân bằng năng lượng âm dương trong cơ thể.
Thiên môn có tác dụng tư âm (hỗ trợ nhuận trường), nhuận táo (giải đờm), thanh phế (giảm các triệu chứng về đường hô hấp) và hóa đờm. Ngoài ra, nó còn được sử dụng để điều trị phế ung, hư lao, thổ huyết, nhiệt bệnh, tiêu khát (đái tháo đường), tân dịch hao tổn và táo bón. Trong y học dân gian, thiên môn cũng được sử dụng như một loại thuốc bổ để chữa ho và sốt.
Một số bài thuốc có sử dụng thiên môn đông
Dưới đây là các phương pháp chữa bệnh sử dụng thiên môn:
Chữa ho gà
Thiên môn, mạch môn: Mỗi vị 12g;
Bạch bộ: 10g;
Qua lâu nhân: 5g;
Quất hồng: 5g.
Các thành phần trên được đem sắc lấy nước uống, chia làm 2 lần trong ngày.
Chữa ho có đờm, thổ huyết
Thiên môn, mạch môn, ngũ vị tử: Lượng bằng nhau.
Đem nấu thành cao, luyện với mật để tạo thành viên uống. Mỗi ngày dùng 4 – 5g.
Chữa phế hư, ho, sốt nhẹ, mệt mỏi
Thiên môn đông, mạch môn: Mỗi vị 4,5g;
Nhân sâm: 3g;
Ngũ vị tử: 1,5g;
Sa sâm: 12g;
Ngọc trúc, hạnh nhân, sơn dược: Mỗi vị 9g.
Nữ trinh tử, phục linh, bối mẫu, thiên thảo căn: Mỗi vị 6g.
Tất cả các thành phần trên nghiền thành bột, uống với nước sắc ngó sen.
Cao tam tài: Một loại thuốc bổ toàn thân và bổ tinh khí
Thiên môn: 10g;
Nhân sâm: 4g;
Thục địa: 10g.
Thêm 600ml nước sắc, nấu còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Chữa táo bón sau khi bị nhiệt bệnh, phân khô cứng, đại tiện khó khăn
Thiên môn đông: 10g;
Sinh địa: 12g;
Đương quy, huyền sâm, hạt gai đay: Mỗi thứ 10g;
Sắc lấy nước uống.
Thiên môn đông được dùng để hỗ trợ điều trị táo bón
Chữa lở miệng kéo dài
Thiên môn, mạch môn bỏ lõi cùng với huyền sâm. Lấy cả 3 thành phần trên với lượng bằng nhau, tán nhỏ, luyện với mật, vo viên bằng hạt táo. Mỗi lần ngậm 1 viên.
Việc tìm hiểu về thiên môn đông đã mang lại cho chúng ta những thông tin thú vị về những tác dụng của dược liệu này trong y học cổ truyền. Từ chữa ho, thổ huyết, tăng cường chức năng tiêu hóa đến hỗ trợ điều trị táo bón và lở miệng, thiên môn đông đã thể hiện tiềm năng và giá trị trong lĩnh vực Đông y.