1Giới thiệu về cây thiên niên kiện
Đặc điểm hình thái
Thiên niên kiện còn được gọi là cây bao kim, sơn thục, ráy hương, duyên hoặc vắt vẻo, có tên khoa học là Homalomena occulta Schott, thuộc họ Ráy (Araceae). Nó thuộc loại cây thân thảo, thân rễ mập, lá có cuống dài 16 – 25cm, bề mặt lá xanh nhẵn. Hoa thiên niên kiện mọc thành cụm, quả mọng hình thuôn dài. Hoa thường nở vào tháng 4 – 6 và ra quả vào tháng 8 – 10 hàng năm.
Thiên niên kiện là cây thân thảo, cuống dài 16 – 25cm
Phân bố, thu hái và bộ phận dùng
Thiên niên kiện mọc hoang ở những vùng đất ẩm và cao như hai bên bờ suối, rừng mưa nhiệt đới. Người ta thường thu hái thân rễ của cây để làm thuốc trị bệnh. Sau khi hái về, cắt khúc 10 – 20cm và sấy đến khi khô hoàn toàn.
Người ta thường thu hái thân rễ và sấy đến khô hoàn toàn
Thành phần hoá học
Thiên niên kiện chứa khoảng 0.8 – 1% tinh dầu, trong tinh dầu có chứa 2% este, sabinen, a-terpinen, terpineol, aldehyde propionic, acetaldehyde,…
Thiên niên kiện chứa khoảng 0.8 – 1% tinh dầu
2Tác dụng của cây thiên niên kiện
Theo Đông Y
Trong y học cổ truyền, thiên niên kiện được biết đến là loại dược liệu có tác dụng mạnh gân cốt, trừ phong thấp, tiêu sưng, chỉ thống.
Thiên niên kiện có tác dụng mạnh gân cốt, trừ phong thấp, tiêu sưng, chỉ thống
Theo nghiên cứu Y dược hiện đại
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại, cây thiên niên kiện có một số tác dụng sau:
Tinh dầu được sử dụng làm nước hoa.
Kích thích hoạt động của cơ quan tiêu hóa.
Giảm đau nhức xương khớp, mạnh gân cốt, hỗ trợ điều trị các triệu chứng phong tê thấp.
Nước sắc từ dược liệu có tác dụng chống đông máu, tăng lưu thông khí huyết.
Tinh dầu trong dược liệu có tác dụng ức chế Herpes simplex virus type 1 và một số loại vi khuẩn gây bệnh khác.
Cồn thuốc từ thiên niên kiện có tác dụng kháng histamin, ngăn ngừa dị ứng, chống viêm.
3Cách dùng và liều dùng
Thiên niên kiện có thể dùng bằng cách ngâm rượu, chiết xuất lấy tinh dầu, sắc thuốc hoặc giã nát dùng ngoài. Liều lượng khuyến nghị đường uống là 6 – 12g.
Thiên niên kiện có thể dùng ngâm rượu, sắc uống hoặc giã nát dùng ngoài
4Một số bài thuốc trị bệnh của cây thiên niên kiện
Chữa tê thấp, nhức mỏi gân cốt
Chuẩn bị 12g mỗi loại dược liệu thiên niên kiện, cỏ xước, thổ phục linh, ngưu tất, 8g độc lực, 6g cam thảo, 10g thương truật. Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần.
Thiên niên kiện kết hợp cỏ xước, thổ phục linh, ngưu tất, độc lực, cam thảo, thương truật giúp chữa tê thấp
Chữa thoái hóa cột sống
Chuẩn bị 12g mỗi loại dược liệu đỗ trọng, thiên niên kiện, thổ phục linh, ngưu tất, thương truật, đại táo, 8g mỗi loại cam thảo, tần giao, 10g mỗi loại ý dĩ, xuyên khung, kỷ tử, 6g quế chi. Tất cả đem sắc uống ngày 1 tháng, 3 lần/ngày.
Thiên niên kiện kết hợp với một số dược liệu như thổ phục linh, cam thảo chữa thoái hóa
Chữa phụ nữ đau bụng kinh
Chuẩn bị 12g mỗi loại thiên niên kiện, bạch thược, xuyên khung, hồng hoa, đỗ trọng, ngưu tất, đại táo, 10g mỗi loại nhân trần, ích mẫu, ý dĩ, xuyên khung, kỷ tử, liên nhục, 8g mỗi loại cam thảo, toan táo nhân, 6g đào nhân. Sắc uống ngày 01 thang, chia 3 lần.
Sắc thiên niên kiện với một số loại dược liệu khác giúp trị đau bụng kinh
Chữa viêm khớp, đau khớp mạn tính
Dùng thiên niên kiện chữa đau khớp với 3 bài thuốc dưới đây:
Bài thuốc 1: Chuẩn bị 10g mỗi loại thiên niên kiên, ngưu tất: 10g, 20g mỗi loại mộc qua, hy thiêm. Sắc uống ngày 01 thang, chia 3 lần.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị 10g mỗi loại thiên niên kiện, ngải cứu, thương nhĩ tử, 20g mỗi loại hy thiêm, thổ phục linh, 40g rễ cây cỏ xước. Sắc uống ngày 01 thang, chia 3 lần.
Bài thuốc 3: Chuẩn bị 10g mỗi loại thiên niên kiện, cốt toái bổ, 8g bạch chỉ. Sắc uống ngày 01 thang, chia 3 lần.
Thiên niên kiện kết hợp với một số dược liệu khác giúp chữa đau khớp
Chữa chứng dị ứng, mẩn ngứa
Khi cơ thể có những biểu hiện ngứa ngáy ta có thể chuẩn bị: 10g mỗi loại thiên niên kiện, sả, gừng tươi. Sắc uống ngày 01 thang chia 3 lần hoặc dùng bã để thoa vào vị trí bị ngứa để tăng hiệu quả cho bài thuốc.
Thiên niên kiện kết hợp sả, gừng tươi giúp giảm ngứa do dị ứng
Thiên niên kiện ngâm rượu
Chuẩn bị 100g mỗi loại thiên niên kiện, ngưu tất, câu kỷ tử, đỗ trọng, bạch thược, đảng sâm, đương quy, 200g thục địa, đại táo, rượu trắng 5 lít. Đem ngâm trong bình kín 30 ngày, sau đó mỗi ngày uống 1 chén 20ml khi ăn tối.
Rượu ngâm thiên niên kiện có tác dụng bổ xương khớp
5Một số lưu ý khi sử dụng thiên niên kiện
Dưới đây là những điều bạn cần lưu ý khi sử dụng thiên niên kiện:
Không nên dùng thiên niên kiện cho những người bị nhức đầu, táo bón và âm hư nội nhiệt.
Thiên niên kiện có tính nóng, sử dụng trong thời gian dài có thể gây ra táo bón, do đó bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liều lượng và thời gian sử dụng phù hợp.
Người bị táo bón không nên sử dụng thiên niên kiện trong thời gian dài