Tại các vùng núi cao của Việt Nam, có một loại cây dược liệu mọc hoang dã nhưng chứa đựng nhiều giá trị y học, được ví như “nhân sâm phương Nam”.
Tại các vùng núi cao của Việt Nam, có một loại cây dược liệu mọc hoang dã nhưng chứa đựng nhiều giá trị y học, được ví như “nhân sâm phương Nam” – đó là giảo cổ lam. Loại cây này không chỉ sở hữu khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ mà còn được xem là giải pháp tiềm năng trong phòng ngừa và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý mãn tính.
Giảo cổ lam là cây gì? Giảo cổ lam, tên khoa học Gynostemma pentaphyllum, thuộc họ bầu bí, là loại dây leo có 5 lá chét đặc trưng. Cây mọc tự nhiên ở các vùng có độ cao và khí hậu mát mẻ, phân bố phổ biến tại các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Tại nước ta, cây xuất hiện nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Cao Bằng.
Loài thảo dược này có vị đắng nhẹ, hậu ngọt, thường được dùng dưới dạng trà hoặc cao thảo dược, được biết đến với khả năng tăng cường sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Hàm lượng saponin cao – Yếu tố tạo nên giá trị đặc biệt Một trong những điểm nổi bật giúp giảo cổ lam được ca ngợi như “cỏ trường sinh” chính là hàm lượng saponin cao, đặc biệt là nhóm gypenosides – hợp chất có cấu trúc gần giống ginsenosides trong nhân sâm.
Nhiều nghiên cứu cho thấy gypenosides có tác dụng hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, điều hòa chuyển hóa, làm chậm quá trình lão hóa và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Tiến sĩ – Bác sĩ Michael Aziz, chuyên gia y học tái tạo tại Hoa Kỳ, cho biết: “Trà giảo cổ lam có khả năng chống oxy hóa cao gấp 8 lần trà xanh – một loại đồ uống vốn đã nổi tiếng toàn cầu về tác dụng bảo vệ tế bào.” Chống oxy hóa được xem là chìa khóa trong việc ngăn chặn các tác nhân gây hại từ gốc tự do – nguyên nhân dẫn đến hàng loạt bệnh lý nguy hiểm như ung thư, tiểu đường, tim mạch và các bệnh thoái hóa thần kinh. Nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đã ghi nhận một số tác dụng nổi bật của giảo cổ lam, đặc biệt khi được sử dụng dưới dạng chiết xuất cô đặc hoặc trà thảo dược.
Cụ thể, các thí nghiệm tại Hàn Quốc ghi nhận hiệu quả giảm căng thẳng và lo âu sau 8 tuần sử dụng giảo cổ lam. Một số nghiên cứu tại châu Á cũng cho thấy loại thảo mộc này có khả năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết, cải thiện phản ứng của cơ thể với insulin ở người mắc tiểu đường type 2. Ngoài ra, trong một nghiên cứu trên nhóm người béo phì, việc sử dụng chiết xuất giảo cổ lam trong chế độ ăn đã giúp giảm chỉ số khối cơ thể (BMI), mỡ thừa và tổng trọng lượng cơ thể mà không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng. Tạp chí Journal of Functional Foods cũng công bố kết quả nghiên cứu cho thấy vị đắng đặc trưng của giảo cổ lam liên quan mật thiết đến hàm lượng saponin – hoạt chất có khả năng thanh nhiệt, giải độc gan và kháng viêm tự nhiên.
Tiềm năng phát triển vùng trồng dược liệu tại Việt Nam Với thổ nhưỡng và khí hậu thích hợp, Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển giảo cổ lam thành ngành hàng dược liệu có giá trị. Một số doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu sản xuất các sản phẩm từ giảo cổ lam như trà túi lọc, viên nang, cao lỏng nhằm phục vụ thị trường nội địa và hướng đến xuất khẩu. Tuy nhiên, để nâng cao giá trị và chất lượng sản phẩm, cần đầu tư đồng bộ vào quy hoạch vùng nguyên liệu, chuẩn hóa quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO và tăng cường các nghiên cứu lâm sàng chuyên sâu.
Cẩn trọng khi sử dụng giảo cổ lam Dù được đánh giá là tương đối an toàn, giảo cổ lam có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, hoa mắt hoặc rối loạn tiêu hóa ở những người mẫn cảm. Người đang sử dụng thuốc điều trị bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng giảo cổ lam vì có thể xảy ra tương tác thuốc, làm tăng hoặc giảm hiệu lực điều trị. Đặc biệt, người bệnh tiểu đường cần theo dõi sát đường huyết nếu kết hợp giảo cổ lam với thuốc hạ đường, nhằm tránh tình trạng hạ đường huyết quá mức.