Một số bài thuốc dân gian sử dụng cây xuyến chi
1. Hỗ trợ điều trị các bệnh lý đường ruột
Cách dùng: Dùng toàn bộ cây xuyến chi, chặt thành từng đoạn ngắn, phơi khô, sau đó đun lấy nước uống hằng ngày thay trà.
2. Giúp hạ sốt cho trẻ em
Cách dùng: Dùng 20g lá và hoa xuyến chi tươi kết hợp 20g cây sài đất, giã nát, vắt lấy nước cho trẻ uống 2–3 lần/ngày. Phần bã có thể đắp vào gan bàn chân để hỗ trợ hạ nhiệt.
3. Chữa rắn cắn, mày đay, lở loét ngoài da
Cách dùng: Giã nát 10g xuyến chi tươi, đắp trực tiếp lên vết thương.
Với rắn cắn: Dùng 90g xuyến chi tươi sắc lấy nước, chia 3 lần uống trong ngày. Đồng thời, giã nhuyễn hỗn hợp gồm 60g xuyến chi và 60g cải tía rừng, đắp lên vị trí bị cắn.
4. Trị ngứa ngoài da do dị ứng thời tiết
Cách dùng: Đun 200g xuyến chi tươi với 4–5 lít nước để tắm. Dùng bã cây xát nhẹ lên vùng da tổn thương. Tắm 1–2 lần có thể thấy hiệu quả rõ rệt.
5. Giảm đau răng, viêm lợi
Cách dùng: Giã nhuyễn lá và hoa xuyến chi đã rửa sạch với chút muối hạt, vo thành viên nhỏ và đặt vào chỗ đau.
Hoặc: Ngâm 15g hoa xuyến chi với 200ml rượu trong 1 đêm, dùng để ngậm 2 lần/ngày.
6. Trị bầm tím, sưng đau do chấn thương
Cách dùng: Sắc nước từ 60g xuyến chi, pha thêm 30ml rượu vang, uống khi còn ấm, ngày uống 2 lần.
7. Hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp do phong thấp
Cách dùng: Sắc 30–60g hoa xuyến chi uống 2–3 lần mỗi ngày. Có thể kết hợp thêm 30g xú ngô đồng để tăng hiệu quả. Liệu trình từ 10 đến 15 ngày.
Dù thường mọc hoang ven đường, bờ rào, nhưng cây xuyến chi – hay còn gọi là đơn buốt, đơn kim, cúc áo, quỷ châm thảo – lại là một dược liệu dân gian có giá trị đáng chú ý. Không chỉ gắn liền với hình ảnh tuổi thơ của nhiều người, xuyến chi còn được Đông y đánh giá cao nhờ công dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm, và điều trị nhiều chứng bệnh thông thường.
Xuyến chi thuộc họ Cúc (Asteraceae), thân thảo, hoa nhỏ màu trắng có nhụy vàng. Theo y học cổ truyền, xuyến chi có vị đắng nhẹ, hơi cay, tính hàn, đi vào các kinh phế và can, với tác dụng làm mát cơ thể, tiêu độc, chống viêm và sát trùng.
Lưu ý khi sử dụng cây xuyến chi làm thuốc
Xuyến chi có đặc tính hút độc rất mạnh, nên không nên sử dụng cây mọc ở khu công nghiệp, khu vực ô nhiễm, ven đường nhiều khói bụi, vì có thể chứa hàm lượng kim loại nặng và độc tố cao. Việc sử dụng cây không đảm bảo nguồn gốc có thể gây hại cho sức khỏe.
Lời khuyên: Khi sử dụng xuyến chi làm dược liệu, nên chọn cây mọc ở vùng sạch, không ô nhiễm môi trường, lý tưởng nhất là tự trồng hoặc thu hái ở vùng quê, vườn nhà để đảm bảo chất lượng và độ an toàn.